Cà phê phố được hiểu như thế nào?

Hồi xửa hồi xưa, có lẽ cà phê đã theo chân thực dân Pháp vào đất nước ta. Lần hồi nó được “tiệm nước hóa”, trở thành thức uống buổi sáng của mọi người, nhất là giới bình dân

Tiệm nước là nơi bán hủ tiếu, mì cùng bánh ngọt. Vào đây ăn sáng xong, người ta nhấm nháp ly cà phê cho tỉnh táo. Cà phê có nhiều loại, gọi theo tiếng Quảng Đông, như: “Tài chừng” là cà phê đen lớn; “xây chừng” là cà phê đen nhỏ; “xây nại” là cà phê sữa... Khách không ăn sáng thì kêu ly cà phê, xé đôi cái “giò chá quẩy” nhúng vào rồi ăn.

Cà phê ở các tiệm nước được pha cầu kỳ. 

Cũng được “lót lòng” khá là ấm bụng. Ngoài cách ngồi bình thường còn có kiểu ngồi “nước lụt” theo phong cách miệt vườn. Đó là ngồi một chân đặt trên mặt ghế, chân kia lòng thòng dưới đất. Uống cà phê khi xưa có một kiểu lạ, là người ta chế cà phê ra cái đĩa lót ly, thổi cho bớt nóng rồi mới cầm dĩa lên húp từng hớp một cách sảng khoái. Uống như vậy thì được mọi người khen là dân sành điệu, biết chơi.

Cà phê ở mấy tiệm nước được pha khá là cầu kỳ. Cà phê bột được cho vào cái túi vải hình chóp may trong cặp cọng dây chì làm vành có cán để cầm và máng khi giặt phơi. Túi này đặt vào lòng siêu đất, chế nước sôi và cầm đũa khuấy đều. Sau đó thì chuyển túi sang ca thiếc, chế nước cà phê vào túi, cầm đũa khuấy tiếp. Làm vài lần theo đúng nhu cầu thì túi cà phê được đặt vào nòng thiếc để trên miệng. Nước cà phê từ túi vải nhỏ xuống lòng siêu. Siêu đặt trên thùng thiếc cao đựng nước. Nước sôi để pha cà phê, còn khi chưa cần thì để nước sôi lại nhằm giữ cà phê trong siêu lúc nào cũng nóng. Nhưng giữ lâu quá thì sẽ thành cà phê kho – có vị chua, khách chê.

Bây giờ các tiệm lớn, các quán cóc hầu như khắp miền Tây đều có bán các loại cà phê phin. Loại cà phê này, hồi sau năm 1975 người ngoài Bắc vào gọi là “cái nồi ngồi trên cái cốc” là một hình ảnh ví von thú vị. Nhưng thuở ấy, thú vị hơn là có một thứ cà phê có tên gọi nửa Tàu nửa ta là “lưng chừng” nghĩa là nửa cái xây chừng. Ly cà phê nhỏ chỉ còn có một nửa. Sở dĩ có tình trạng này là vì thời bao cấp ai cũng rất nghèo. Uống cái lưng chừng chỉ có một nửa giá cái xây chừng, hợp túi tiền của họ. Khi kinh tế phát triển, lưng chừng đã kết thúc “sứ mạng” của nó.